Éirí Amach na Cásca: Epilog.

an Chéadaoin,  an 27ú lá de Mheán Fómhair 2017

♦

 

W tej ostatniej już części cyklu związanego z irlandzkim Powstaniem Wielkanocnym (Wstęp; I; II; III; IV; V), dowiemy się, jakiego rodzaju ślad pozostawiło owe wydarzenie w zbiorowej świadomości mieszkańców Zielonej Wyspy.

Wkrótce po upadku Powstania, poeta Francis Ledwidge dał wyraz uczuciom, jakie wciąż nim targały, pisząc wiersze: „O’Connell Street”, „Lament for the Poets of 1916” (Żal za poetami roku 1916), czy też utwór poświęcony pamięci poległego w Powstaniu przyjaciela: Thomasa MacDonagha.

Podobnie postąpił W.B. Yeats w swoim wierszu: „Easter, 1916”, w strofach którego próbuje także dojść do ładu z mieszanymi odczuciami, jakie ma względem tamtych wydarzeń.

* * *

Niektórzy byli bojownicy z czasem odegrali istotne role w polityce niepodległej Irlandii.

Osoby skazane przez Brytyjczyków na śmierć zaczęto uważać za męczenników, zaś miejsce ich pochówku (byłe więzienie wojskowe Arbour Hill) stało się pomnikiem pamięci narodowej. Znajomość tekstu Proklamacji Niepodległości była w szkołach obowiązkowa.

Co roku w Niedzielę Wielkanocną, ulicami największych miast przechodziły parady wojskowe na cześć bohaterów, przy czym największa celebracja przypadła na 50-lecie Éiri Amach na Cásca w 1966 roku.

Ogólnokrajowy nadawca radiowo-telewizyjny RTÉ zajął się produkcją ambitnego cyklu dokumentalnego, pomyślanego jako hołd dla ofiar Powstania.

* * *

Wraz z wybuchem niepokojów na północy kraju, wielu irlandzkich polityków i uczonych spojrzało na militarystyczną przeszłość Wyspy od zupełnie innej niż dotychczas strony. Dotyczyło to zwłaszcza wydarzeń z najnowszej historii, ledwie kilka dekad wcześniej.

W latach 70-tych upowszechniło się przekonanie, iż przemoc z czasów Powstania właściwie niczym nie różniła się od tego, co się wtedy działo na ulicach północnoirlandzkich miast. Walki roku 1916 zaczęto postrzegać jako z góry skazane na porażkę w obliczu determinacji unionistów, sprzeciwiających się odłączeniu od Wielkiej Brytanii.

Irlandzcy republikanie wciąż kultywują pamięć o Powstaniu i jego przywódcach, tworząc znane na cały świat murale o tej tematyce w niektórych dzielnicach Belfastu. Organizowane są też coroczne marsze pamięci.

Na początku lat 70-tych, rząd Republiki Irlandzkiej zaprzestał organizowania corocznej parady w Dublinie.

Z kolei w 1976, w sposób kontrowersyjny przerwał odbywającą się przed budynkiem Poczty Głównej ceremonię ku czci poległych powstańców, twierdząc, jakoby podpadała pod Ustawę o wykroczeniach przeciwko Państwu (Offences against the State Act).

Pewien labourzystowski polityk dał wtedy kolegom z rządu „prztyczka w nos”, kiedy pojawił się na ceremonii w towarzystwie Máire Comerford (weteranki Powstania) oraz Fiony Plunkett: siostry Josepha Plunketta.

* * *

Ogólna opinia o Powstaniu Wielkanocnym stopniowo się poprawiała. Po ogłoszonym przez bojowników IRA zawieszeniu broni oraz rozpoczętym w latach 90-tych procesie pokojowym w Irlandii Północnej, w 80 rocznicę Powstania w 1996 możliwe stało się zorganizowanie oficjalnej ceremonii w dublińskim Ogrodzie Pamięci.

W roku 2005, ówczesny premier Bertie Ahern przedstawił plany rządu dotyczące powrotu do corocznych parad przed budynkiem Poczty Głównej, począwszy od Wielkanocy następnego roku. Ogłosił też zamiar powołania specjalnego komitetu, mającego się zająć przygotowaniami do obchodów stulecia Powstania w 2016.

Na Wielkanoc 2006, ulicami irlandzkiej stolicy przeszła wojskowa parada, na której obecni byli prezydent, premier i burmistrz Dublina.

* * *

Współcześnie, na kolejnych rocznicach Éiri Amach na Cásca w każdą Niedzielę Wielkanocną obecni są krewni powstańców, najważniejsi irlandzcy politycy oraz zazwyczaj spore tłumy z całego kraju.

Pod koniec 2014 roku, dublińscy radni zatwierdzili projekt ścieżki historycznej, wyłożonej z zielonych cegieł i tabliczek informacyjnych, łączących miejsca związane z Powstaniem.

Powstanie Wielkanocne faktycznie trwało od poniedziałku 24 kwietnia, do Wielkiej Soboty 29 kwietnia 1916 roku. Jako że Wielkanoc jest świętem ruchomym, kolejne rocznice celebrowane są co roku na Wielkanoc, nie zaś według faktycznej daty kalendarzowej.

Na zakończenie, pewna cudowna dla mnie ciekawostka.

W 2015 roku, polski ultramaratończyk: Bartek Zugaj, zapragnął uczcić przypadającą wtedy 99 rocznicę Powstania na swój sposób. W ciągu siedmiu dni przebiegł ponad 400 km z Dublina na najwyższy szczyt Irlandii: Carrantuohill. Każdego dnia pokonywał około 60 km. Cudowna irlandzka pogoda przyprawiła go o przeziębienie, ale to go nie powstrzymało.

Ukończył bieg i nakręcił dokument, który pozwoliłem sobie pożyczyć od Autora Irlandii po polsku 🙂