Dzieje Królestwa Connachtu…

an Déardaoin, an 14ú lá de mhí Iúil 2016

♦

Kończąc zwiedzanie irlandzkiej prowincji Munsteru, wspomniałem o celtyckim bogu Nuadzie Srebrnorękim. Jako że Nuada był onegdaj patronem leżącego na zachodzie Connachtu [albo: Connaughtu – obie formy poprawne], pomyślałem sobie, że tam właśnie skierujemy dzisiaj nasze kroki. Do samego Nuady także dojdziemy…

Irlandzka poezja rozróżnia coś takiego jak Dinnseanchas, czyli: „poemat topograficzny”.

Najsłynniejszym dziełem tego rodzaju jest napisany w staroirlandzkim „Ard Ruide”. Zawiera on charakterystykę wszystkich królestw istniejących na Szmaragdowej Wyspie od czasów mitycznych aż do XII wieku.

Według tego poematu, „Connacht jest siedzibą najmędrszych i najpotężniejszych Druidów oraz czarodziejów. Tamtejsi mężowie są przystojni; słyną ponadto z daru krasomówstwa oraz szczerego osądu” [tłumaczenie moje – Celt].

* * *

Do IX wieku, Connacht podzielony był na trzy większe, niezależne od siebie władztwa: Lúighne, Uí Maine, oraz Iarthar Connacht. W okresie pomiędzy rokiem 882, a rokiem 1228, owe terytoria zjednoczono pod panowaniem dynastii Ua Conchobair (rządząca gałąź dynastii Uí Briúin Ai).

Od nazwy dynastii Ua Conchobair wywodzi się, występujące do dzisiaj, męskie imię Conchobar (oznaczające: „miłośnik psów”; tu przytoczone w swej podstawowej formie).

Imię to nosiło kilku legendarnych i historycznych władców Éire. Jego pochodnymi są zaś imiona i nazwiska takie jak: Con(n)or, Connors, Conner, O’Connor i tym podobne.

W latach 30. XIII wieku, między członkami rządzącej dynastii wybuchły walki o władzę, wskutek czego Connacht podupadł. Sytuację skwapliwie wykorzystali Normanowie, rozpoczynając na tych terenach szeroko zakrojoną akcję kolonizacyjną pod przewodem Ryszarda Móra de Burgha, pierwszego barona Connaughtu.

Szczyt potęgi tego regionu przypadł na II połowę XVI wieku. Wówczas Connacht przyłączył do swych granic uprzednio niezależne państewko Breifne, zaś władcy zachodniego Meath i zachodniego Leinster płacili mu daniny.

* * *

Flaga Connachtu wywodzi się ze starodawnego herbu tej prowincji, obecnego już na pochodzącej z 1651 roku herbowej mapie hrabstwa Galway. Oryginał tej mapy zachował się do dziś w kiepskim stanie, w dublińskim Trinity College.

(Flaga dzięki uprzejmości Google)

Jak widać, sztandar jest pionowo przedzielony na dwie części. Lewą stronę zdobi profil czarnego orła; prawą zaś – zakute w srebrną zbroję ramię wspomnianego na początku celtyckiego boga Nuady, dzierżącego miecz.

Orzeł (w postaci dwugłowej oznaczający jedność Państwa i Kościoła) był w średniowieczu symbolem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Z jedną głową pozostał w herbie Niemiec do dzisiaj. Z kolei tym dwugłowym nadal chlubią się Rosjanie.

* * *

Nuada Airgeatlámh to we współczesnym irlandzkim Nuada Srebrnoręki. Jego imię znaczy: „Twórca chmur”. Mitologia celtycka podaje, iż nasz bohater był swego czasu królem Connacht. Wskutek jednej z bitew stracił rękę.

Celtowie sporą wagę przywiązywali do tężyzny fizycznej. Władzę sprawować mógł jedynie ktoś w pełni sprawny i nieoszpecony. Nuada musiał zatem zrzec się korony. Jego następcą został Bres: książę fomoriańskiej krwi, słynący z bystrego umysłu i urodziwego oblicza.

W czasie swoich siedmioletnich rządów okazał się jednak niezbyt gościnny. Nie mówiąc już o tym, że nakładał na lud wysokie podatki. Ani jednego ani drugiego Irlandczycy do dzisiaj nie potrafią wybaczyć. Nowy władca prędko przestał się poddanym podobać 😉

Tymczasem, kowal Creidhne z pomocą boskiego medyka Dian Cechta [imię w jednych źródłach pisane razem, w innych rozdzielnie], przywrócił Nuadę do pełnej sprawności, tworząc mu nowe, srebrne ramię.

Bres został obalony nie bez rozlewu krwi. Bogowie Tuatha Dé Danann (do których zaliczał się nasz Srebrnoręki) stoczyli z Fomorianami wiele bitew o kontrolę nad połową Wyspy.

Koniec końców, udało się osiągnąć kompromis i bogom przypadła jej ćwiartka. Nuada na kolejne dwadzieścia lat ponownie objął tron Connachtu…

* * *

Nuada posiadał miecz. Ta skrząca się światłem broń była dla pradawnych Irlandczyków jednym z czterech „Skarbów Tuatha” *.

Miecz Nuady mógł podobno oddzielić to, co ważne, od tego co mniej istotne lub wręcz błahe. Dzielił też wszystko na równe części, symbolizował więc sprawiedliwy osąd, prawdę i praworządność.

Owy oręż posiadał ponadto dosyć ambiwalentne właściwości. Z jednej strony, w rękach osoby o czystym sercu, miecz Nuady miał moc zaprowadzenia w kraju ładu oraz piękna. Z drugiej zaś, rany zadane tym mieczem nigdy się nie goiły…

Na początku XX wieku, Liga Gaelicka, zainspirowana postacią naszego bohatera, wydawała gazetę o nazwie: „An Claidheamh Soluis” („Świetlisty miecz”). 

Niektórzy badacze mitów i literatury twierdzą, iż na mieczu Srebrnorękiego wzorowali się twórcy innych legendarnych broni – na przykład Excalibura króla Artura, czy Narsila/Andurila noszonego przez Aragorna we Władcy Pierścieni. 

Kojarzycie Hellboya? Ja oglądałem tylko pierwszą część. Natomiast w oryginalnym tekście tej notki było napisane, iż w drugiej części tego filmu (będącej swobodnym połączeniem komiksowej historii oraz celtyckiej mitologii) pojawia się postać niejakiego „Księcia Nuady”… Prawda li to?

* * *

Tereny historycznego Connachtu zamieszkuje współcześnie największy odsetek osób posługujących się językiem irlandzkim na co dzień – od 5% do 10% populacji, czyli jakieś 40,000-55,000 ludzi. 

Najczęściej zamieszkują oni specjalne, dotowane przez rząd obszary zwane Gaeltachtami, na których przeważa język irlandzki, a większość znaków drogowych itp., jest po irlandzku. Na zachodzie Irlandii znajduje się także najwięcej Gaeltachtów.

---

* Wprawdzie istnieje odpowiedni artykuł w Wikipedii. Jednak jeżeli na dany temat posiadam własne, pewniejsze  źródła, wolę notkę napisać od podstaw, niż przeklejać link do Wiki.